apollona

Στο κέντρο του οικισμού των Απολλώνων, υψώνεται ο μεγαλοπρεπής και επιβλητικός ναός της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, αγλάισμα και κόσμημα του χωριού, που γιορτάζει τη χάρη του, στις 14 Σεπτεμβρίου, με τον εσπερινό της παραμονής, την πρωινή Θεία Λειτουργία, και την περιφορά του Σταυρού, ανήμερα, και πλαισιώνεται από λαμπρή θρησκευτική πανήγυρη, έθιμο που διαιωνίζεται στον κύκλο του χρόνου της ζωής.

Πρόκειται για οικοδόμημα ορθογωνίου σχήματος, των μέσων του 19^ου αιώνα, που καλύπτει επιφάνεια 150, περίπου τ.μ., κτισμένο σε χώρο διαστάσεων 45μ. μήκους και 18μ. πλάτους, κατά τον λεγόμενο «δωδεκανησιακό τύπο», με υστερογοτθικές επιδράσεις, που καλύπτεται με σταυροθόλια..

Ο ναός αυτός, κτίσθηκε στη θέση παλαιότερου ναού των μεσαιωνικών χρόνων, ο οποίος πιθανόν να είχε κτισθεί στα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής (5^ου– 6^ου αιώνα μ.Χ.), ενώ, ενδέχεται, στην ίδια θέση να προϋπήρχε αρχαίος ναός, ίσως του Απόλλωνος[1].

Στο μέσο περίπου της βόρειας εσωτερικής πλευράς του κυρίως ναού, βρίσκεται ο άμβωνας, ενώ στο ανατολικό της τμήμα βρίσκεται ο επισκοπικός θρόνος, δημιουργήματα της εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής.

Το δάπεδο του ναού καλύπτεται με χοχλάκια χρώματος μαύρου και φαιού, με γεωμετρικό διάκοσμο, όπως επίσης και το δάπεδο της αυλής του.

Το αρχικό του κωδωνοστάσιο, πολυώροφο και κτισμένο με λαξευτούς σιτόχρους πωροπλίνθους, μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, κρίθηκε ετοιμόρροπο και στη θέση του κτίσθηκε το 1950, πενταώροφο, πυργοειδές, νεοκλασικού τύπου κωδωνοστάσιο, από οπλισμένο σκυρόδεμα.

Στην ανατολική, εσωτερική πλευρά του νάρθηκα, είναι εντοιχισμένη ορθογώνια λευκόχρωμη μαρμάρινη πλάκα, επί της οποίας υπάρχει χαραγμένη μικρογράμματη κτητορική επιγραφή με κείμενο (διατηρείται η ορθογραφία της εποχής):

«Σταυρός υψούτε σύμε-

ρον κε κόσμος αγιά-

ζετε. + Ανεκενίστι ούτος ο

θύος ναός δια συνδρομίς

τον χριστιανόν. + Ο αρχιτέ-

κτον + Κ.Π.: 1858 Μαϊου 2»

Μαθαίνουμε λοιπόν ότι ο αρχιτέκτονας του ναού ήταν ο Κωνσταντίνος Παρασκευάς, από τα Τριάντα (Ιαλυσό) Ρόδου και ότι ο ναός αποπερατώθηκε στις 2 Μαϊου 1858.

Είναι προφανές ότι η ανέγερσή του είχε αρχίσει μερικά χρόνια πριν, ίσως το 1850, ενώ δεύτερη κτητορική επιγραφή επί της δυτικής εξωτερικής πλευράς του νάρθηκα, γραμμένη σε πλάκα από λάρτιο λίθο, με κείμενο,

«Σταυρός / υψούται / σήμερον / και κόσμος / αγιάζεται / 1809 / Μαϊου Ι’»

αναφέρεται, προφανώς,  στην ανακαίνιση παλαιότερου ναού, κτισμένου στην ίδια θέση με τον μέχρι σήμερα διατηρούμενο.